Hoe pril de lente ook nog voelt, de koude en wat sombere dagen, de eerste oogst was een klein feestje! Want ondergronds groeit de natuur gestaag door, laat zich niet weerhouden door een lichte vriesnacht, of een hagelbui. En zo konden afgelopen week de eerste rabarberstelen geoogst worden. Ter voorbereiding van de voorjaarscompote, die deze week meteen gemaakt werd. Wat een heerlijkheid en wat een rijkdom. Het seizoen gaat hoe dan ook weer beginnen!
Verschijnselen in de tuin – een lesje in fenomenologie
door Edith de Wit
Fenomenologie, heeft u daar weleens van gehoord? Ik niet, totdat ik een uitnodiging ontving voor een rondleiding door de tuin door bioloog en fenomenoloog Wolter Bos. Na enig googlen kwam ik te weten dat fenomenologie een filosofische stroming is die uitgaat van de directe en intuïtieve ervaring van fenomenen, en hieruit de essentiële eigenschappen van ervaringen en de essentie van wat men ervaart probeert af te leiden. Het woord fenomeen stamt trouwens uit het Oudgrieks en betekent zoiets als verschijnsel, iets dat gezien mag worden. Begrijpt u het al?
Gelukkig kan Wolter het beter uitleggen dan Google: ‘Je kunt de natuur bestuderen als een bioloog en je afvragen waarom vogels op een bepaalde manier zingen of bloemen op een bepaalde manier bloeien. Je gaat er dan vanuit dat er altijd een reden voor is, waarom iets in de natuur gebeurt. Het moet een bepaald nut of resultaat opleveren anders zou het niet plaatsvinden. Soms lijkt er echter helemaal geen aanwijsbare reden te zijn waarom de natuur doet wat zij doet. Welk nut heeft het bijvoorbeeld dat een plant bloemen produceert als deze plant voor haar voortplanting helemaal niet afhankelijk is van bestuiving?’ Dat is een goede vraag.
Het mooie mysterie
Als voorbeeld laat Wolter een schaal met uitbundig bloeiend speenkruid rondgaan, met de vraag wat we eigenlijk zien en welke betekenis we daaraan zouden geven; een kleed van groene blaadjes met daarboven, op niet al te lange stelen, felgeel gekleurde bloemetje, sommige met vijf andere met zes blaadjes. Het geheel wekt bij ons de indruk van blijheid en eigenzinnigheid. Die eigenzinnigheid wordt nog onderstreept door het feit dat het kruid zich vermeerdert door het vormen van kleine knolletjes in de oksels van de bladeren. Het hoeft dus geen bijen of andere insecten te lokken, maar desondanks bloeit het overvloedig. Waarom doet het speenkruid dat? Geen idee, we weten het niet.
Dat onvoorspelbare en onverklaarbare is het mooie mysterie van moeder natuur.
Is het niet fijn dat we niet alles hoeven te begrijpen, dat we gewoon mogen genieten van de schoonheid die in allerlei gedaanten aan ons verschijnt in dit kleine paradijsje in De Glind? Het enige wat we moeten doen – naast het zorgen voor de tuin – is onze ogen en oren openhouden, want helemaal nu in het voorjaar mogen we erop vertrouwen dat er weer volop verschijnselen te bewonderen zullen zijn bij Très Jolie. Wie weet worden we dan allemaal wel fenomenologen.
Taartfruit Kweepeer
Het was een bijzonder, onvoorspelbaar oogstseizoen vorig jaar. Waar we weinig blauwe bessen mochten oogsten maar onze kweepeerbomen zo vol hingen dat de takken het nauwelijks konden dragen. Veel heerlijke gelei maakten we én gedroogde vruchten snoepjes. Daarna is het zoeken naar wat je met al die kweepeer kunt doen zodat het bij de mensen op tafel komt en ze het bijzondere van zo’n rijk kweepeerjaar kunnen ervaren.
Snoeicursus
Het was onstuimig weer, het waaide behoorlijk, maar de regen bleef gelukkig uit. Er verscheen zelfs een waterig zonnetje zo nu en dan. Prachtig weer eigenlijk om te gaan snoeien. De eerste middag van de snoeicursus is inmiddels achter de rug. Enthousiast kwamen de deelnemers om 13 u aan, maar nog veel enthousiaster gingen ze 3 uur later weer weg. Wat een vragen, wat een animo en wat een interesse om dat snoeien van het kleinfruit onder de knie te krijgen! Na een theoretische uitleg van Tabitha, gingen we de tuin in en werd er per tweetallen geoefend aan de verschillende struiken. Eerst de frambozen, daarna de bramen en tenslotte de zwarte bes. Dat was meteen een stuk lastiger, want al kijkend naar de zwarte bessenstruik moest je samen overleggen over de takken die er wel of niet uit zouden gaan. Daar was het niet meer een simpel feit van takken die vrucht gedragen hadden, weg te snoeien. Nee, hier moest stevig overlegd worden. En dat werd in volle overtuiging gedaan. Sommigen waren voorzichtig, anderen pakten telkens dapper de takkenschaar weer op. Resultaat? Een rij strak gesnoeide bramen, een rij overzichtelijk gesnoeide zwarte bes en een groep tevreden deelnemers. Of kwam dat door de lekkere appeltaart?
Bramenparadijs
Ik kan het niet laten hier toch nog even een momentje aan de braam te wijden. Ik besef tegelijkertijd dat ik niet zo’n goede plukster ben. Want ik kan me doorlopend verbazen over de pracht van die bramenoogst. Niet alleen de grootte van de braam is uitzonderlijk dit jaar, maar ook de hoeveelheid. Eén grote wand van zwarte vruchten. En door de zon zijn ze ook nog eens geweldig lekker, zoet en vol van smaak.
Een wat ouder stel kwam de tuin oplopen. “Voor bramen is het zeker nog te vroeg?” Ja, normaal wel, zo was dat alle voorgaande jaren. Maar dit jaar is zó uitzonderlijk. Sommige soorten hebben daar veel last van (getuige de kleine blauwe bessen en frambozen), maar de braam, die geniet! Die groeit de hemel in, en laat haar grote, superzoete inktzwarte vruchten graag plukken. Met recht een bramenparadijs……
Droogte, la nature souffre
De droogte is inmiddels nu overal duidelijk zichtbaar. Ook op de tuin hebben de planten en struiken te lijden onder het watergebrek. Nu is het zo dat de meeste bessenstruiken toch vrij diep wortelen en dus in eerste instantie geen last hadden van de droogte. Behalve de blauwe bes, die wortelt ondiep en heeft echt een bepaald vochtgehalte nodig in de grond. Dus bij die bessen liggen de druppelslangen om via het bevloeiingssysteem de wortels onder de dikke laag bladcompost, enigszins vochtig te houden. Maar bevloeiing, hoe regelmatig ook, kan niet op tegen een fikse regenbui, die de grond flink doordrenkt. De blauwe bessen blijven dus klein, drogen hier en daar uit, en de planten lijden.
En steeds meer zie je bij de verschillende teelten dat het watergebrek groter wordt. De meeste planten zullen het wel overleven, maar de vruchten zullen klein blijven (blauwe bes, herfstframboos, appels, pruimen) of afvallen. En dat terwijl het seizoen zo voorspoedig begon. De dikke kruisbessen konden nog teren op de warmte en het vocht van mei en begin juni. Zo ook de zwarte bessen en de zomerframbozen. Maar deze teelten zijn nu bijna afgelopen, en nu komt de oogst van het volle zomerse kleinfruit.
Bijzonder is te zien dat vooralsnog de bramen er weinig last van hebben. De vruchten hangen er mooi bij, en de nieuwe scheuten, gevormd in de lente, voor de vruchtdracht van volgend jaar, zijn zoals elk jaar weer, onmogelijk lang: minimaal 4 meter…..
Expositie beelden
In de winter kwam er een verzoek binnen van de beeldhouwgroep De Plaggenhoef uit Hoevelaken (http://beeldhouwgroepdeplaggenhoef.nl/) . Zij zochten een plek waar zij hun beelden tijdens de zomer zouden kunnen exposeren. Wat een leuke vraag! Wij waren meteen enthousiast.
Het liep nog niet helemaal vanzelf, want het aanblik van de tuin in de winter en vroege lente is toch echt wel heel anders dan in de volle zomer. Maar gelukkig ging het allemaal wel door. Zo staan er deze zomer verspreid over de tuin dus diverse beelden, die te bezichtigen zijn tijdens de plukdagen of op andere dagen als u toevallig in de buurt bent en het tuinhekje open staat. De moeite waard, een absolute verrijking van de tuin.
Net kleine meloenen
Het plukseizoen is al in volle gang. Waren we andere jaren nog maar net begonnen met de pluk van de eerste zwarte bessen en kruisbessen, en dan meestal ook mondjesmaat, nu plukken we naast deze bessen ook al volop rode bessen en frambozen. Vroeg, veel en groot. Dat zijn de sleutelwoorden op dit moment. Wat de rest van het seizoen gaat brengen, dat is natuurlijk nog afwachten. Want de droogte, daar gaat de tuin wel onder lijden. De meeste bessenstruiken wortelen diep, dus die komen nog wel bij het water. Maar sommige, zoals de blauwe bes, hebben een oppervlakkig wortelgestel en produceren, ondanks het bevloeien, op dit moment veel kleinere bessen.
Zo niet de kruisbes: volop geprofiteerd van de warmte in mei, en de aantal fikse regenbuien die we in die tijd hadden, hangen de kruisbessen nu dik en groot aan de struiken. Of, zoals een scholiere van de excursie die we afgelopen week op de tuin ontvingen, opmerkte: het lijken net kleine meloenen! Groot en zeker ook zo lekker!
Vroeg seizoen
Het seizoen ontwikkelt zich heel bijzonder. Vanwege de warme en droge dagen in mei, heeft de natuur een groeispurt gemaakt en is alles vervroegd aan het bloeien en afrijpen. Zo hebben we, zoals eerder verteld, een prachtige bloeimaand mei gehad. De Robinia bloeide overvloedig. Op dit moment bloeien de rozen echt prachtig en volop. En de bessen gaan ook veel sneller dan anders. We hebben nog nooit op 12 juni de eerste rode bessen kunnen plukken, maar dit jaar was het wel zo ver. Volop zelfs.
Maar wat het jaar extra bijzonder maakt is dat het lijkt of het afrijpen van de vruchten niet in pas loopt met het vogeldieet. Alsof ze nog niet toe zijn aan bessen (die kleine vogeltjes) maar veeleer nog insecten, rupsen, wormen eten. Dit maakt dat we nog nauwelijks last hebben van vogelvraat, en we dit jaar voor het eerst in het bestaan van Tres Jolie, moerbei kunnen oogsten! Een heel bijzondere gebeurtenis. Vooral omdat we onze vroegste bessensoort, de braambozen, dit jaar moeten missen vanwege vorstschade. Dus op de een of andere manier neemt ineens een ander deel van de tuin dit gemis over!
En daarbij hebben we ook voor het eerst de vroege kersen geoogst. Rode bessen zijn er al, frambozen, beginnen te komen, evenals de zwarte bes. Hoe zal het verder gaan????
Bloesemsneeuw
Haast onvoorstelbaar, zo mooi en vol deze lente met bloesem is.
In het midden van de tuin ligt de bloemencirkel, en daar middenin staat onze centrale boom de Robinia (Robinia Pseudo acacia) door veel mensen per abuis ook wel Acacia genoemd. Stralend wit dit jaar, alle takken droegen volop bloesem, zo veel zelfs dat de takken doorbogen. En als je er eenmaal je oog op liet vallen kon je overal in de omgeving, de Robinia’s er zo uithalen, als grote lichtende wezens te midden van al het groen van de lente. Maar ineens is het ook voorbij, de warmte die ervoor zorgt dat de bloei kort (en krachtig) is. E n dan begint de sneeuw van bloemetjes. Een fenomeen op zichzelf!