door Edith de Wit
Fenomenologie, heeft u daar weleens van gehoord? Ik niet, totdat ik een uitnodiging ontving voor een rondleiding door de tuin door bioloog en fenomenoloog Wolter Bos. Na enig googlen kwam ik te weten dat fenomenologie een filosofische stroming is die uitgaat van de directe en intuïtieve ervaring van fenomenen, en hieruit de essentiële eigenschappen van ervaringen en de essentie van wat men ervaart probeert af te leiden. Het woord fenomeen stamt trouwens uit het Oudgrieks en betekent zoiets als verschijnsel, iets dat gezien mag worden. Begrijpt u het al?
Gelukkig kan Wolter het beter uitleggen dan Google: ‘Je kunt de natuur bestuderen als een bioloog en je afvragen waarom vogels op een bepaalde manier zingen of bloemen op een bepaalde manier bloeien. Je gaat er dan vanuit dat er altijd een reden voor is, waarom iets in de natuur gebeurt. Het moet een bepaald nut of resultaat opleveren anders zou het niet plaatsvinden. Soms lijkt er echter helemaal geen aanwijsbare reden te zijn waarom de natuur doet wat zij doet. Welk nut heeft het bijvoorbeeld dat een plant bloemen produceert als deze plant voor haar voortplanting helemaal niet afhankelijk is van bestuiving?’ Dat is een goede vraag.
Het mooie mysterie
Als voorbeeld laat Wolter een schaal met uitbundig bloeiend speenkruid rondgaan, met de vraag wat we eigenlijk zien en welke betekenis we daaraan zouden geven; een kleed van groene blaadjes met daarboven, op niet al te lange stelen, felgeel gekleurde bloemetje, sommige met vijf andere met zes blaadjes. Het geheel wekt bij ons de indruk van blijheid en eigenzinnigheid. Die eigenzinnigheid wordt nog onderstreept door het feit dat het kruid zich vermeerdert door het vormen van kleine knolletjes in de oksels van de bladeren. Het hoeft dus geen bijen of andere insecten te lokken, maar desondanks bloeit het overvloedig. Waarom doet het speenkruid dat? Geen idee, we weten het niet.
Dat onvoorspelbare en onverklaarbare is het mooie mysterie van moeder natuur.
Is het niet fijn dat we niet alles hoeven te begrijpen, dat we gewoon mogen genieten van de schoonheid die in allerlei gedaanten aan ons verschijnt in dit kleine paradijsje in De Glind? Het enige wat we moeten doen – naast het zorgen voor de tuin – is onze ogen en oren openhouden, want helemaal nu in het voorjaar mogen we erop vertrouwen dat er weer volop verschijnselen te bewonderen zullen zijn bij Très Jolie. Wie weet worden we dan allemaal wel fenomenologen.